قواعد درس چهارم
در درس چهارم با اسم جامد و مشتق آشنا می شویم.
اسم جامد
اسم مشتق
اسم جامد از کلمه ی دیگری گرفته نشده است.
این اسم ها جامد هستند: قلم، سحاب ( ابر )، جَبَل ( کوه )، بَحر ( دریا )
اسم مشتق از کلمه ی دیگری گرفته شده است. این اسم ها مشتق هستند. این اسم ها از فعل «عَلِمَ» مشتق شده اند. ( عالِم، معلوم، عَلیم، علّامه، أعلَم، معلِّم، متعلِّم.)
اسم فاعل اسم مفعول اسم زمان اسم مکان اسم تفضیل اسم مبالغه صفت مشبهه
در این کتاب با هفت اسم مشتق آشنا می شویم. اسم فاعل و اسم مفعول را در همین درس و اسم مکان و زمان، اسم مبالغه، صفت مشبّهه و اسم تفضیل را در درس پنجم خواهیم خواند.
اسم فاعل در فعلهای ثُلاثی مجرّد بر وزن فاعل و اسم مفعول بر وزن مفعول می آید.
اسم فاعل «انجام دهنده کار» معنی می دهد و اسم مفعول بر عکس است یعنی کار بر آن انجام می شود.
اسم فاعل
به نحوه ساخته شدنِ اسم فاعل از چند فعل ثلاثی مجرد دقّت کنید:
کَتَبَ ک ت ب ک ا تِ ب کاتِب
نَصَرَ ن ص ر ن ا صِ ر ناصِر
حَکَمَ ح ک م ح ا کِ م حاکِم
صَنَعَ ص ن ع ص ا نِ ع صانِع
اسم مفعول
به نحوه ساخته شدن اسم مفعول از چند فعل ثلاثی مجرد دقّت کنید:
فَتَحَ ف ت ح مَ ف ت و ح مَفتوح
حَمِدَ ح م د مَ ح م و د مَحمود
عَبَدَ ع ب د مَ ع ب و د مَعبود
ضَرَبَ ض ر ب مَ ض ر و ب مَضروب
اسم فاعل در فعلهای ثلاثی مزید از فعل مضارع ساخته می شود. حرفِ مضارعه (یـ ) را بر می داریم و به جای آن ( مُـ ) می آوریم. سپس یک حرف مانده به آخر، کسره می گیرد. مثال:
یُعَلِّمُ مُعلِّم یُصلِحُ مُصلِح
یُجاهِدُ مُجاهِد یَنتَظِرُ مُنتَظِر
اسم مفعول در فعلهای ثلاثی مزید به همان روشِ اسم فاعل ساخته می شود ولی یک حرف مانده به آخر، فتحه می گیرد. مثال:
یَنتَظِرُ مُنتظَر یُقَلِّدُ مُقَلَّد
یُرْسِلُ مُرْسَل یَعتَمِدُ مُعتَمَد
